จะทำอย่างไร เมื่อหุ้นกู้ที่ลงทุนผิดนัดชำระ

ความเสี่ยงในการผิดนัดชำระหนี้ของหุ้นกู้ คือความเสี่ยงถาวรที่นักลงทุนในสินทรัพย์ประเภทนี้หนีไม่พ้น ไม่ว่าจะเป็นหุ้นกู้ทั่วไปที่ออกโดยบริษัทในตลาดหลักทรัพย์ หรือ หุ้นกู้ Crowdfunding ที่ออกโดยบริษัทจำกัดขนาดเล็ก เมื่อผู้ออกหุ้นกู้ไม่สามารถชำระเงินต้นหรือดอกเบี้ยได้ตามวันเวลาที่กำหนด ไม่ว่าจะด้วยเหตุผลใดก็ตาม นักลงทุนในฐานะเจ้าหนี้มีความเสี่ยงที่จะสูญเสียเงินต้นและดอกเบี้ยบางส่วนหรือทั้งหมด เมื่อการผิดนัดชำระหนี้ของหุ้นกุ้เป็นความเสี่ยงที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ นักลงทุนควรรู้ว่าจะต้องปฎิบัติอย่างไรเมื่อเจอเหตุการณ์หุ้นกู้ผิดนัดชำระ หรือที่เรียกกันสั้นๆว่า หุ้นกู้ Default 

บทความนี้จะอธิบายข้อปฎิบัติ หน้าที่ รวมถึงสิทธิต่างๆที่นักลงทุนต้องตระหนักในฐานะเจ้าหนี้เพื่อจัดการและบริหารผลกระทบจากการผิดนัดชำระใด้อย่างมีประสิทภาพ

วิธีปฏิบัติเมื่อหุ้นกู้ที่ลงทุนผิดนัดชำระ

1.  รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับหุ้นกู้ที่ลงทุน

รวบรวมเอกสารและทบทวนรายละเอียดข้อมูลการลงทุน เงื่อนไข และ เข้าใจลำดับสิทธิ์ในการชำระคืนหุ้นกู้ของหุ้นกู้ที่ได้ลงทุนไป

ลำดับสิทธิการชำระหนี้ตามกฎหมายเงินที่ได้จากกระบวนการบังคับคดีจะถูกจัดสรรตามลำดับสิทธิของผู้ถือหุ้นกู้และเจ้าหนี้ประเภทต่างๆ เช่น

• หุ้นกู้มีหลักประกัน คือ หุ้นกู้ที่มีหลักประกันทางธุรกิจเพื่อรองรับมูลค่าหุ้นกู้ที่ออก โดยผู้ถือหุ้นกู้ประเภทนี้จะมีสิทธิเรียกร้องชำระหนี้โดยบังคับนำสินทรัพย์ที่เป็นหลักประกันมาชำระหุ้นกู้เหนือเจ้าหนี้รายอื่น

• หุ้นกู้ไม่มีหลักประกันและไม่ด้อยสิทธิ คือ หุ้นกู้ที่ไม่มีหลักประกันในการชำระหนี้คืน โดยผู้ถือหุ้นกู้ประเภทนี้จะมีสิทธิเรียกร้องชำระหนี้เท่ากับเจ้าหนี้สามัญทั่วไป

ปัจจุบัน หุ้นกู้ Crowdfunding เป็นหุ้นกู้ที่ไม่มีหลักประกัน เจ้าหนี้ที่มีหลักประกัน เช่น ธนาคาร หรือเจ้าหนี้รายอื่นๆ ที่มีการค้ำประกัน จะได้รับเงินคืนก่อน หากมีทรัพย์สินเหลือหลังจากชำระหนี้ให้เจ้าหนี้เหล่านั้น นักลงทุนในหุ้นกู้ Crowdfunding จึงจะได้รับเงินคืน ซึ่งอาจไม่ครบตามจำนวนที่ลงทุน หรืออาจต้องใช้เวลานานกว่าจะได้เงินคืน หรือในบางกรณีอาจไม่ได้รับเลย

• หุ้นกู้ไม่มีประกันและด้อยสิทธิ คือ หุ้นกู้ที่ไม่ได้กำหนดให้มีหลักประกันในการชำระหนี้คืนและผู้ถือมีสิทธิเรียกร้องชำระหนี้ในอันดับหลังจากเจ้าหนี้สามัญ แต่จะมีสิทธิ์สูงกว่าผู้ถือหุ้นบุริมสิทธิ์และหุ้นสามัญในการเรียกร้องสินทรัพย์จากผู้ออกหุ้นกู้

• หุ้นบุริมสิทธิ์ คือ หุ้นที่ให้ผู้ถือหุ้นมีสิทธิในการรับชำระหนี้และเรียกร้องทรัพย์สินก่อนผู้ถือหุ้นสามัญ 

• หุ้นสามัญ คือ หุ้นธรรมดาที่บ่งบอกความเป็นเจ้าของร่วมในกิจการ ผู้ถือหุ้นสามัญมีสิทธิได้รับชำระหนี้เป็นลำดับสุดท้าย

ลำดับสิทธิ์ในการชำระคืนหุ้นกู้

2.  ติดตามข่าวสาร

ติดตามข่าวสารโดยตรงจากบริษัท สำนักงาน ก.ล.ต.และ ThaiBMA โดยตรงอย่างใกล้ชิด

นักลงทุนสามารถอ่านข่าวเกี่ยวกับหุ้นกู้ทั่วไปได้ที่หน้า News ของสมาคมตลาดตราสารหนี้ไทย หรือ ThaiBMA

สำหรับหุ้นกู้ Crowdfunding ที่มีการผิดนัดชำระ นักลงทุนสามารถดูรายละเอียดได้ที่ "​​​​​รายงานตามมาตรา 57 สำหรับบริษัทที่เสนอขายหลักทรัพย์คราวด์ฟันดิง" ที่เว็บไซด์ของสำนักงาน ก.ล.ต.

3.  ติดต่อผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้

ผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้เปรียบเสมือน "องครักษ์" ที่คอยปกป้องผลประโยชน์ของผู้ถือหุ้นกู้ เป็นตัวแทนในการเจรจาต่อรอง หรือดำเนินการทางกฎหมายกับบริษัทผู้ออกหุ้นกู้เพื่อให้ผู้ถือหุ้นกู้ได้รับความเป็นธรรม หน้าที่หลักของผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้มีได้แก่ เป็นช่องทางการสื่อสารโดยตรงระหว่างบริษัทและผู้ถือหุ้นกู้ ติดตามผลการดำเนินงาน เจรจาเมื่อเกิดปัญหา และดำเนินการทางกฎหมาย เช่น ฟ้องร้อง หรือ บังคับหลักประกัน การมีผู้แทนฯ จะช่วยลดภาระ เพิ่มอำนาจต่อรอง และปกป้องสิทธิของผู้ถือหุ้นกู้

ตามสรุปหลักเกณฑ์ของสำนักงาน ก.ล.ต. การที่จะเป็นผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้ได้ ต้องมีคุณสมบัติดังนี้ 

ผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้ต้อง

• เป็นสถาบันการเงินที่ได้รับอนุญาตตามกฎหมายไทย เช่น ธนาคารพาณิชย์ บริษัทเงินทุน บริษัทหลักทรัพย์ หรือ Funding Portal 

• มีทุนจดทะเบียนชำระแล้วไม่น้อยกว่า 25 ล้านบาท และ

• มีกรรมการ ผู้จัดการ หรือผู้บริหารที่มีความรู้ ความสามารถ และประสบการณ์ 

4.  เข้าร่วมประชุมผู้ถือหุ้นกู้

การเข้าร่วมประชุมผู้ถือหุ้นกู้เป็นโอกาสในการสื่อสารโดยตรงกับบริษัทและผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้ ซึ่งนักลงทุนจะได้รับข้อมูลเชิงลึก ไม่ว่าจะเป็นสถานการณ์ทางการเงินล่าสุดของบริษัท ผลประกอบการ แผนธุรกิจ รวมถึงสาเหตุของการผิดนัดชำระหนี้ซึ่งจะช่วยให้นักลงทุนเห็นภาพรวมของสถานการณ์ได้อย่างครอบคลุมเพื่อร่วมกันหาทางออกที่ดีที่สุด 

ในการประชุมผู้ถือหุ้นกู้ นักลงทุนจะมีโอกาสแสดงความคิดเห็น ให้ข้อเสนอแนะต่างๆ รวมถึงการกำหนดทิศทางหรือตัดสินใจในประเด็นสำคัญๆ เช่น การปรับโครงสร้างหนี้ การบังคับหลักประกัน (ถ้ามี) หรือการฟ้องร้อง ซึ่งล้วนเป็นกลยุทธ์ในการบริหารความเสี่ยง และรักษาผลประโยชน์ของนักลงทุน

ข้อควรรู้เกี่ยวกับการดำเนินคดีตามกฎหมาย

ในกรณีที่บริษัทผู้ออกหุ้นกู้ไม่สามารถชำระหนี้ตามกำหนดได้

• สำหรับหุ้นกู้ทั่วไปที่มีผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้ ผู้แทนผู้ถือหุ้นกู้มีอำนาจและดุลยพินิจในการตัดสินใจดำเนินการทางกฎหมายเพื่อประโยชน์ของผู้ถือหุ้นกู้ เช่น การบังคับชำระหนี้หรือการฟ้องร้องบริษัทผู้ออกหุ้นกู้ โดยไม่จำเป็นต้องผ่านมติที่ประชุมผู้ถือหุ้นกู้ล่วงหน้า

• สำหรับหุ้นกู้ Crowdfunding อินเวสทรี (ไทยแลนด์) จะปฏิบัติตามมติการประชุมผู้ถือหุ้นกู้เท่านั้น การฟ้องร้องทางกฎหมายจะดำเนินได้เมื่อที่ประชุมผู้ถือหุ้นกู้มีมติเห็นชอบโดยเสียงข้างมากให้ดำเนินคดี

5.  ดำเนินการตามสิทธิผู้ถือหุ้นกู้

เมื่อหุ้นกู้ผิดนัดชำระ ผู้ถือหุ้นกู้มีสิทธิ์ที่จะดำเนินการตามกฎหมายเพื่อปกป้องผลประโยชน์ของตนเอง อย่างไรก็ตาม โดยทั่วไปแล้ว มักจะเริ่มจากการเจรจาเพื่อปรับโครงสร้างหนี้ โดยมีเป้าหมายเพื่อลดผลกระทบจากการผิดนัดชำระให้น้อยที่สุดก่อนที่จะพิจารณาดำเนินคดีตามกฎหมาย

กระบวนการปรับโครงสร้างหนี้ อาจรวมถึง

• การขยายระยะเวลาชำระหนี้ เช่น ขยายเวลาการชำระเงินต้นหรือดอกเบี้ยออกไป

• การเพิ่ม/ลดอัตราดอกเบี้ย เช่น เพิ่มอัตราดอกเบี้ยให้สอดคล้องกับการสูญเสียโอกาสของนักลงทุนในการลงทุน หรือ ปรับลดอัตราดอกเบี้ยลงให้เหมาะกับความสามารถในการชำระคืนของบริษัทผู้ออกหุ้นกู้

• การแปลงหนี้เป็นทุน เช่น แปลงหนี้เป็นหุ้นเพื่อให้ผู้ถือหุ้นกู้กลายเป็นผู้ถือหุ้นของบริษัท

• การเพิ่มเติมเงื่อนไขบางอย่างเพื่อประโยชน์ของผู้ถือหุ้นกู้ เพื่อให้สอดคล้องกับเงื่อนไข หรือข้อตกลงที่เสนอต่อที่ประชุมผู้ถือหุ้นกู้ เช่น การเพิ่มเติม หรือเปลี่ยนแปลงหลักประกัน 

แม้ว่าจะมีการดำเนินการตามสิทธิอย่างเต็มที่ แต่ก็ต้องยอมรับว่า นักลงทุนอาจสูญเสียเงินลงทุนบางส่วนหรือทั้งหมด ขึ้นอยู่กับสถานะทางการเงินของบริษัทผู้ออกหุ้นกู้ และความสำเร็จของกระบวนการปรับโครงสร้างหนี้ กระบวนการแก้ไขปัญหาอาจใช้เวลานานและมีความซับซ้อน

สุดท้ายนี้ แม้ว่านักลงทุนจะไม่สามารถกำจัดความเสี่ยงในการผิดนัดชำระหุ้นกู้ได้ แต่นักลงทุนสามารถบริหารความเสี่ยงได้ในระดับนึงโดย

• ศึกษาข้อมูลเชิงลึกและประเมินความเสี่ยง

ทำความเข้าใจหุ้นกู้พร้อมกับศึกษาข้อมูลของบริษัทผู้ออกหุ้นกู้อย่างละเอียด พิจารณาความเสี่ยงที่สามารถยอมรับได้ เช่นหากลงทุนในหุ้นกู้ที่ให้ผลตอบแทนสูงก็จะตามมาพร้อมกับความเสี่ยงที่สูงตามไปด้วย (High Risk High Return)

• ทำความเข้าใจเครดิตเรทติ้ง

ทำความเข้าใจเครดิตเรทติ้ง (Credit Rating) ไม่ว่าจะเป็นของผู้ออกหุ้นกู้ หรือหุ้นกู้เอง พร้อมตระหนักถึงการเปลี่ยนแปลงที่สามารถเกิดขึ้นได้ตลอดเวลาเพื่อสะท้อนถึงปัจจัยต่างๆที่เกิดขึ้น เช่น ผลการดำเนินงานของบริษัท แนวโน้มเศรษฐกิจภายในประเทศและต่างประเทศ รวมถึงสถานการณ์ต่างๆ ที่อาจกระทบต่อความสามารถในการดำเนินกิจการของบริษัท 

• กระจายความเสี่ยง

นักลงทุนควรกระจายความเสี่ยงด้วยการแบ่งการลงทุนในสินทรัพย์ต่างๆ ที่ไม่เกี่ยวข้องกัน เพื่อลดความเสี่ยงจากการลงทุนในสินทรัพย์หนึ่งมากเกินไปเช่น การลงทุนในหุ้นกู้จากหลายอุตสาหกรรม หรือการลงทุนในสินทรัพย์อื่นควบคู่กัน เช่น หุ้น กองทุนรวม หรือ พันธบัตรรัฐบาล เพื่อลดความสูญเสียของพอร์ตลงทุน

• ลงทุนผ่าน Platform ที่เชื่อถือได้

นักลงทุนควรมองหา Platform ที่เชื่อถือได้ เพื่อการลงทุนที่โปร่งใสและปลอดภัย โดยนักลงทุนควรเลือก Platform ที่ได้รับความเห็นชอบจากสำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (ก.ล.ต.)

อินเวสทรี (ไทยแลนด์) เป็น Funding Portal ที่ได้รับความเห็นชอบจาก ก.ล.ต. ทำหน้าที่เป็นตัวกลางระหว่างผู้ขอออกหุ้นกู้ Crowdfunding กับนักลงทุน มีหน้าที่ในการวิเคราะห์ความน่าเชื่อถือทางการเงินของผู้ออกหุ้นกู้ บริหารจัดการการออกหุ้นกู้ รวมไปถึงการอำนวยความสะดวกในการชำระคืนค่าหุ้นกู้แก่นักลงทุน

หุ้นกู้ Crowdfunding ส่วนใหญ่เป็นหุ้นกู้ที่ไม่มีหลักทรัพย์ค้ำประกันและเป็นการลงทุนที่มีความเสี่ยงสูง นักลงทุนที่สนใจควรทำความเข้าใจถึงความเสี่ยงนี้และควรศึกษาข้อมูลก่อนการตัดสินใจลงทุน โดยสามารถศึกษารายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่นี่